Symbolen en tradities binnen het leger: de giberne
Als er één wereld is die bol staat van symbolen en tradities, dan is het die van het leger wel. Bij elk onderdeel van de strijdkrachten bestaan tekens en rituelen die soms eeuwen teruggaan in de tijd en waarvan vaak niemand de herkomst nog lijkt te kennen. De reden daarvan (en dat is al een traditie op zich) is dat deze tradities over worden gedragen van de ene eenheid naar de andere, wanneer een eenheid ophoudt te bestaan. Wij zijn benieuwd naar jullie kennis van, en ervaringen met, bijzondere tradities en symbolen binnen defensie. De oprichter van Unit Victor, Hans Nagtegaal, trapt vandaag af met het eerste voorbeeld. Een voorbeeld dat teruggaat tot ver voor de Eerste Wereldoorlog.
‘Toen ik als onderofficier aantrad bij mijn eenheid, werd me opgedragen om me te ontfermen over de zogeheten giberne. Zoals bij zoveel rituelen bij de landmacht, was de herkomst van dit gebruik in onze eenheid me totaal onduidelijk. Wel wist ik dat dergelijke heuptasjes in sommige legereenheden vroeger werden gebruikt om er medische attributen of munitie in mee te dragen. Maar waarom was het gebruik binnen onze eenheid zo belangrijk geweest dat het uitmondde in een traditie die tot de dag van vandaag voortleeft? In onze giberne waren namelijk geen munitie of medische middelen te vinden, maar twee roestige lange pinnen’, aldus Nagtegaal.
De giberne. Links onder zie je de pennen met sierkettinkje vanuit de leeuwenkop ingestoken in het wapenschild
Sterke verhalen
Zoals veel veteranen zit ook Hans vol sterke verhalen, die soms te mooi lijken om waar te zijn. Ook zijn anekdote over deze traditie namen we daarom aanvankelijk met een korreltje zout. Toch bleek de uitleg die een oudere veteraan hem gaf over de herkomst van de traditie, te kloppen.
Onklaar maken
Hans vervolgt: ‘Deze man vertelde me dat in onze giberne door vroegere eenheden nagels werden meegedragen naar het front. Deze traditie gaat dus terug tot ver voor de Eerste Wereldoorlog, waarin er alles aan gedaan moest worden om te voorkomen dat de tegenstander je artillerie in handen kon krijgen en zou inzetten voor eigen gewin.’ In die tijd waren kanonnen nog simpel: een vuurmond aan de voorzijde waarin het buskruit ging wat werd aangestampt, en aan de achterzijde een gat waarin het lont werd gestoken en aangestoken om de kogel te lanceren.
‘Wanneer een artilleriestuk ingenomen dreigde te worden door de vijand, was het de taak van de officier, die de giberne bij zich droeg, om een nagel in het lontgat van elk kanon te steken en de bovenkant eraf te slaan. Zo kon de nagel niet meer verwijderd worden en was het kanon dus onklaar gemaakt. Het schijnt zelfs zo te zijn dat het woord vernaggeld zijn oorsprong vindt in dit gebruik’, aldus Nagtegaal.
Ken jij ook een mooie traditie of symbool?
Als redactie van Unit Victor zijn we op zoek naar andere bijzondere symbolen en tradities in alle gelederen van de Nederlandse krijgsmacht. Daarom ontvangen we graag jouw voorbeelden van (bijna) onherleidbare tradities of symbolen zodat we die kunnen onderzoeken en delen met anderen. Volgens ons zijn er ook met name binnen de marine, de marechaussee en de luchtmacht talloze vergelijkbare voorbeelden te vinden die bij het grote publiek onbekend zijn. Ken jij zo’n voorbeeld? Deel dan in een reactie op dit bericht of mail ze naar support@stichtingunitvictor.nl!
Verantwoording
Zoals bij veel verhalen binnen de krijgsmacht hebben we ons uiterste best gedaan om de feiten boven water te krijgen en dit verhaal te verifiëren. Unaniem kwamen we tot de conclusie dat het verhaal van Hans juist is wat betreft het gebruik van de nagels om kanonnen onklaar te maken. Eén onderdeel van zijn uitleg is helaas niet met honderd procent zekerheid vast te stellen, en dat betreft de etymologische herkomst van het woord vernaggelen. We weten niet zeker of deze ontleend kan worden aan de door hem geschetste traditie, omdat er simpelweg teveel mogelijke verklaringen voor de herkomst van dit woord te vinden zijn.